O przynależności do każdej z kategorii MŚP decyduje rozmiar firmy. Podstawą prawną definiującą kryteria przynależności jest Rozporządzenie Komisji Unii Europejskiej (WE) 800/2008. Aby odpowiedzieć sobie na pytanie, w jaki sposób określić, czy firma należy do sektora MŚP, należy wziąć pod uwagę przede wszystkim dwa wskaźniki:

• Liczbę zatrudnionych - nie więcej niż 250 pracowników.
• Wyniki finansowe – wysokość rocznego obrotu mniejsza niż 50 mln euro.

W przypadku grup kapitałowych, aby zostać uznanym za część sektora MŚP, należy udowodnić, że udział innego podmiotu w firmie wynosi mniej niż 50%. Gdy udział obcej firmy jest mniejszy niż 25% jest ona w dalszym ciągu uważana za niezależną.

Rodzaje i podział na kategorie przedsiębiorstw

Polski system prawny przewiduje kilka form prowadzenia działalności gospodarczej. Są to m.in.:

• jednoosobowa działalność gospodarcza;
• spółka cywilna;
• spółki handlowe.

Podział przedsiębiorstw ze względu na formę prawną

Wybór rodzaju przedsiębiorstwa uzależniony jest chociażby od tego, czy ma być ono samodzielną działalnością czy też prowadzoną wraz ze wspólnikami.

Jednoosobowa działalność gospodarcza (JDG)

Jeśli chodzi o jednoosobową działalność gospodarczą, może ją założyć osoba fizyczna, która posiada zdolności do szeroko pojętych czynności prawnych. Co ważne, w przypadku prowadzenia jednoosobowej działalności, nie jest konieczny minimalny kapitał własny. Ponadto przedsiębiorca prowadzący działalność jednoosobową, jest podatnikiem PIT, a więc może on wybrać jedną z form opodatkowania PIT (m.in. podatek liniowy). Indywidualna działalność gospodarcza uprawnia właściciela firmy do bycia podatnikiem VAT.

Spółka cywilna (S.C.)

Natomiast na spółkę cywilną decydują się najczęściej osoby, które chcą współtworzyć biznes z osobą trzecią (wspólnikiem). Do zalet spółki cywilnej z pewnością można zaliczyć niewielki koszt założenia. Jednym z popularniejszych rozwiązań, jeśli chodzi o księgowość, jest w takim wypadku zastosowanie uproszczonej formy księgowości - podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Wówczas jest ona taka sama dla wszystkich wspólników. Z kolei podatnikiem VAT jest sama spółka.

Spółka handlowa (S.H.)

Do spółek handlowych można zaliczyć spółki kapitałowe oraz osobowe. Jednak same spółki to złożona forma działalności. Szczegółowe różnice pomiędzy ich poszczególnymi rodzajami można znaleźć biznes.gov.pl.

Podział przedsiębiorstw ze względu na liczbę pracowników i przychody

Podziału przedsiębiorstw można dokonać chociażby ze względu na ich wielkość. Wówczas można mówić o:

• mikroprzedsiębiorstwo - mniej niż 10 pracowników, przychody netto mniejsze lub równe 2 mln euro;
• małe przedsiębiorstwo - mniej niż 50 pracowników, przychody netto mniejsze lub równe 10 mln euro;
• średnie przedsiębiorstwo - mniej niż 250 pracowników, przychody netto mniejsze lub równe 43 mln euro;
• duże przedsiębiorstwo - wszystkie, które nie mieszczą się w powyższych kategoriach.

Pomoc publiczna dal sektora MŚP

Pomoc publiczna to system wsparcia lub ulg, które mogą zostać przyznane firmom przez instytucje publiczne. Po raz pierwszy została zdefiniowana w art. 107 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. W strukturach unijnych pomoc publiczna podlega rygorystycznym przepisom jako instrument, który może zakłócić funkcjonowanie wolnego rynku.

Pomoc inwestycyjna

Ze względu na niższy niż przeciętnie w UE poziom życia oraz wyższe bezrobocie, cała Polska jest obszarem, w którym może zostać udzielona przedsiębiorstwom regionalna pomoc publiczna. Unia przewiduje również pomoc inwestycyjną i na:

• zatrudnienie dla MŚP;
• przedsiębiorczość kobiet;
• udział MŚP w targach;
• ochronę środowiska;
• działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną;
• pomoc szkoleniową.

Szczególnym rodzajem pomocy publicznej jest udzielane w ostatnim czasie wsparcie dla przedsiębiorstw poszkodowanych w wyniku kryzysu wywołanego epidemią COVID-19.

Sektor MPŚ jest strategicznym elementem gospodarki

W Polsce działa 2,15 mln małych i średnich firm. Sektor MŚP stanowi przeważającą większość́ przedsiębiorstw w Polsce – 99,8%. Wśród nich najliczniejszą grupą (96,7%; 2,08 mln) są̨ mikroprzedsiębiorstwa.

Najpopularniejsze obszary działania MŚP

Najwięcej firm MŚP działa w sektorze usług. Co czwarta firma działa w handlu, a co ósma – w budownictwie. Co dziesiąte przedsiębiorstwo z sektora MŚP działa w przemyśle.

• Usługi - 52,1%
• Handel - 23,6%
• Budownictwo - 14,1%
• Przemysł - 10,3%

Udział MŚP w wartości PKB

Sektor przedsiębiorstw wytwarza blisko trzy czwarte wartości PKB (72,3%), przy czym małe i średnie przedsiębiorstwa generują̨ blisko co drugą złotówkę̨ PKB (49,1%). Największy udział w tworzeniu PKB mają mikroprzedsiębiorstwa − około 30,3% (dane za 2017 r.).

Udokumentowana strategia rządowa

Wszystko to powoduje, że sektor MŚP znajduje się w obszarze szczególnego zainteresowania władz państwowych. Dokumentem regulującym konkretne działania rządowe względem MŚP jest „ Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.) ”.

Według tego dokumentu mikro, małe oraz średnie przedsiębiorstwa zostaną poddane zmianie strukturalnej, która zwiększy ich efektywność. Jednym z oczekiwanych efektów działań Państwa ma być zwiększenie dostępności do instrumentów finansowania długoterminowego oraz poszerzenie ich oferty.

Rząd ma również dążyć do zmniejszenia liczby mikroprzedsiębiorstw, które nie zatrudniają żadnego pracownika. Dzięki temu jednoosobowe działalności gospodarcze będą poszerzać swoje struktury, a tym samym - rozwijać się. Jednym z działań mających na celu zwiększanie efektywności w sektorze MŚP jest poprawa jakości obsługi ze strony urzędów oraz preferencyjne traktowanie mikro przedsiębiorstw.

Strategiczne projekty dla MŚP

Do projektów strategicznych można zaliczyć m.in.:

• „100 zmian dla firm”;
• Konstytucja dla Biznesu;
• Pakiet MŚP;
• „Efektywny system doradztwa rolniczego”;
• „Politykę Nowej Szansy”;
• „Platformę żywnościową”;
• "Intermodalny terminal towarowy”;
• „Centrum rozwoju MŚP”.

Kolejnym ważnym dokumentem regulującym strategię MŚP jest Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego. Zakłada ona kontynuację działań zmierzających do podniesienia jakości kapitału ludzkiego i społecznego oraz rozwoju przedsiębiorczości i innowacyjności (zobacz również: innowacje w MŚP). Jest to nowy model konkurencyjności regionów, zmierzający do zwiększenia efektywności miejscowych zasobów i potencjału lokalnego MŚP.

Zapewnia wsparcie dla obszarów, które np. przez negatywne skutki procesów demograficznych, nie są w stanie wykorzystać w pełni swoich możliwości. Natomiast nadrzędnym celem Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego jest zrównoważony rozwój kraju i dążenie do spójności w obszarach: społecznym, gospodarczym, środowiskowym i przestrzennym.

Rodzaje wsparcia sektora MŚP

Wsparcie finansowe

Jednym ze źródeł wsparcia finansowego są środki pozyskiwane z Unii Europejskiej. Przedsiębiorca może więc wnioskować o granty, pożyczki, a w niektórych przypadkach i zabezpieczenia. Również w Polsce powstają programy, które - pośrednio lub bezpośrednio - wspierają codzienne funkcjonowanie firmy oraz umożliwiają przedsiębiorcom zdobywanie nowych kompetencji.

Jedną z możliwości jest skorzystanie z pożyczki na rzecz kształcenia, oferowanej przez Ministerstwo Rozwoju w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój. Z programu mogą skorzystać osoby pełnoletnie, które mieszkają w Polsce i chcą odbyć szkolenie np. w formie studiów podyplomowych. Jest to niskoprocentowa pomoc finansowa wynosząca od 600 zł do 100 000 zł. Pieniądze te otrzymuje instytucja edukacyjna wybrana przez uczestnika projektu.

Wsparcie niefinansowe

Jeśli chodzi o wsparcie niefinansowe, można do niego zaliczyć szkolenia, profesjonalne doradztwo z wybranego zakresu czy też tzw. inkubatory przedsiębiorczości. Istnieją różne rodzaje inkubatorów:

• akademickie, zrzeszające studentów i doktorantów
• przeznaczone dla małych i średnich przedsiębiorstw, które dopiero rozpoczynają działalność;
• oferujące wsparcie dla biznesów opracowujących nowe technologie
• oraz inkubatory przedsiębiorczości społecznej.

Jedną z instytucji zajmującą się niefinansowym wsparciem małych i średnich przedsiębiorstw jest również Enterprise Europe Network. Jest to sieć podmiotów oferujących wsparcie w zakresie doradztwa i szkoleń dla firm. W każdym województwie znajduje się co najmniej 1 ośrodek EEN, który zrzesza regionalnych ekspertów posiadających wiedzę na temat działania MŚP na całym świecie.

Ośrodki te działają non-profit, a znaleźć je można przy organizacjach takich jak agencje rozwoju regionalnego czy też centra wspierania przedsiębiorczości. Umożliwiają one przedsiębiorcy zorientowanie się w możliwościach finansowania firmy środkami unijnymi oraz funduszami pochodzącymi z budżetu państwa.

Źródła finansowania MŚP

Do funkcjonowania przedsiębiorstwa niezbędny jest kapitał: obcy lub własny. Własnym kapitałem mogą być oszczędności przedsiębiorcy, jednak środki te nie nadają się na inwestycje długoterminowe.

Do kapitału obcego można zakwalifikować pomoc finansową z zewnątrz. MŚP mogą korzystać ze środków publicznych, w tym ze środków unijnych. Istnieją 3 główne źródła finansowania MŚP i działają one na poziome regionalnym, krajowym lub europejskim. Do krajowych programów operacyjnych można zaliczyć m.in.:

Wsparcie niefinansowe

• Program Inteligentny Rozwój (8,61 mld euro);
• Program Polska Cyfrowa (2,17 mld euro);
• Program Wiedza Edukacja Rozwój (4,69 mld euro);
• Program Infrastruktura i Środowisko (27,41 mld euro).

Ponadto źródła finansowania można również podzielić na wewnętrzne i zewnętrzne lub bankowe i pozabankowe. Jeśli chodzi o finansowanie pozabankowe przedsiębiorca może wykorzystać w tym celu zyski z funduszy pochodzących ze sprzedaży aktywów, nadwyżki ze sprzedaży produktu lub usługi, leasing oraz faktoring. Jest to finansowanie oparte o faktury wystawione przez przedsiębiorcę i polega na wcześniejszym odzyskaniu środków, które powinni zapłacić odbiorcy.

Co wyróżnia firmy z sektora MŚP?

Dynamika

To, co z pewnością wyróżnia sektor MŚP, jest jego dynamika. Według opracowywanego co roku „Raportu o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce” Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości konsekwentnie rośnie liczba mikro firm oraz ich udział w tworzeniu PKB. Ciekawym zjawiskiem jest również wzrost przychodów, nakładów inwestycyjnych (w tym na cyfryzację i unowocześnianie procesów) oraz liczby zatrudnionych osób w tym sektorze.

Rodzinny charakter

Ciekawą specyfiką polskiego sektora MŚP jest aspekt rodzinny. Badania GUS-u pt. „Uwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości w sektorze MŚP” pokazują, że wśród zapytanych respondentów 33,9% deklaruje prowadzenie rodzinnego biznesu. Podmioty zatrudniające od 10 do 49 osób stanowią w 35,4% taki rodzaj przedsiębiorstwa.

Wskaźnik przeżycia

Niestety, pierwszy rok działalności przeżywają̨ w Polsce dwie na trzy firmy. Najwięcej firm upada w pierwszym roku działalności – w kolejnych latach wskaźnik przeżycia jest wyższy. Ten stan rzeczy wynika głównie z faktu, że utworzenie firmy – zwłaszcza na zasadach jednoosobowej działalności gospodarczej - w Polsce jest dość proste. Swój własny biznes rozpoczynają często osoby nieprzygotowane, bez strategicznego planu i z niedostateczną wiedzą o źródłach finansowania rozwoju.

Co ogranicza firmy z sektora MŚP?

Ograniczony kapitał

Do trudności w funkcjonowaniu sektora MŚP można zaliczyć problemy z utrzymaniem płynności finansowej oraz uzyskaniem finansowania zewnętrznego. Z kolei konsekwencją zatorów płatniczych oraz współpracy z nierzetelnymi kontrahentami jest spadek nakładów inwestycyjnych. Firmy wciąż często decydują się na finansowanie środkami własnymi, co utrudnia im konkurowanie z innymi przedsiębiorstwami.

Ograniczenie działań do rynku krajowego

Ograniczeniem z pewnością jest również fakt, iż większość firm koncentruje się tylko na rynku krajowym, a nie prowadzi ekspansji na rynki zagraniczne. Łatwo zrozumieć, że MŚP nie mają odpowiednich służb znających specyfikę rynków międzynarodowych, w tym obowiązujące tam zwyczaje płatnicze.

Obchodzenie ograniczeń

Powstaje szereg programów, koordynowanych głównie przez PARP, ułatwiających wejście na nowe rynki (np. Program Internacjolnalizacja MŚP czy dopłaty do misji handlowych i udziałów w targach). Wsparcie w handlu zagranicznym oferują także firmy faktoringowe: weryfikując kontrahentów, ubezpieczając transakcje, czy monitorując spływ należności.

Firmy z sektora MŚP przyczyniają się do zmiany strukturalnej. Wynika to z szybszego wzrostu nowoczesnych sektorów. Niektóre sektory „tradycyjne” nie dość, że rozwijają się wolniej, to w porównaniu z chociażby usługami finansowymi, notują straty. Jednak według raportu „Przedsiębiorczość w Polsce 2018” Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii polski sektor MŚP wciąż notuje niższe wyniki od średnich europejskich.

Mocne strony MŚP

Sektor małych i średnich przedsiębiorstw odgrywa w polskiej gospodarce kluczową rolę. Wyróżniającymi ten sektor cechami są:

• zdolność do szybkiej adaptacji i reagowania na zmiany rynkowe,
• możliwość stworzenia miejsc pracy np. dla lokalnych społeczności,
• niewielkie koszty stanowiska pracy oraz wszechobecność MŚP we wszystkich obszarach gospodarki,
• motywację do pracy właścicieli oraz pracowników.

Ponadto pandemia wirusa COVID-19 pokazała również, że spora część firm posiada zdolność do szybkiego przebranżowienia, jeśli zajdzie taka potrzeba.

Słabe strony MŚP

„Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.)” przyjęta przez Radę Ministrów 16 lutego 2016 r. ukazuje, że jedną ze słabych stron MŚP (zwłaszcza na tle Unii Europejskie) jest znaczne rozdrobnienie oraz rozproszenie firm. Warto zaznaczyć, że dominują mikro i małe przedsiębiorstwa.

Ponadto bardzo wysoka jest skala samozatrudnienia (45% mikroprzedsiębiorstw nie ma zatrudnionych pracowników). Z kolei utrudniony dostępu mikro firm do finansowania rozwoju oraz innowacji sprawia, że (zwłaszcza na tle średnich przedsiębiorstw, które w porównaniu do UE osiągają lepsze wyniki), niewykorzystany jest ich potencjał.

Wielu mikroprzedsiębiorców finansuje się wyłącznie ze środków własnych przez co nie może osiągnąć większej skali działania. Obszary najmniej aktywne gospodarczo to Polska Wschodnia (województwa: lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie i warmińsko-mazurskie). Problematyczna jest również działalność rolna, w której tylko 10% dochodów pochodzi z tytułu prowadzenia działalności rolniczej. Aż 26% stanowią natomiast świadczenia społeczne. Również niechęć do współpracy z podmiotami danego sektora (np. aby stworzyć wspólną ofertę) oraz nadmiar biurokracji mają wpływ na niewykorzystanie potencjału polskiego sektora MŚP.

Przykłady firm z sektora MŚP

• Mikroprzedsiębiorstwo - w myśl art. 7 ust. 1 pkt 1 polskiej ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2019 r. poz. 1292) jest nim każda firma, która w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniała mniej niż 10 osób oraz osiągnęła przychody roczne netto do 2 mln euro. Mikroprzedsiębiorstwem może być podmiot prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą. Przykładem może być lokalna kwiaciarnia, biuro rachunkowe, zakład fryzjerski, grafik komputerowy pracujący jako freelancer czy mały start-up w pierwszej fazie rozwoju.
• Małe przedsiębiorstwo - to każda firma zatrudniająca mniej niż 50 pracowników, której przychody netto nie przekraczają 10 mln euro.
• Średnie przedsiębiorstwo – to takie, w którym pracuje mniej niż 250 pracowników, a przychody netto są mniejsze lub równe 43 mln euro. Zazwyczaj firmy te dysponują budżetami na innowacje i nowoczesne technologie, przez co z powodzeniem mogą konkurować z firmami europejskimi.

Przykładem firmy z sektora MŚP jest PPHU Lech handlujący tkaninami dla przemysłu meblarskiego. To firma rodzinna z ponad 30-letnim stażem na rynku. Firma PPHU Lech rozpoczęła współpracę z Bibby Financial Services w okresie ekspansji na rynek zagraniczny. Przeszkodą okazała się bariera komunikacyjna, nieznajomość niuansów prawnych oraz różnice w kulturze - zagraniczni partnerzy pochodzili bowiem z Chin. Ponadto właściciel firmy zdał sobie sprawę, że nie posiada wystarczających środków na odpowiedni rozwój handlu. Rozwiązaniem okazał się faktoring. Dzięki tej usłudze, firma od 10 lat może pochwalić płynnością finansową. Faktoring zapewnia pieniądze niemal od razu po zrealizowaniu usługi, dzięki czemu przedsiębiorstwo nie jest narażone na negatywne skutki odroczonych terminów płatności. Co więcej usługa ta nie wymaga od przedsiębiorcy zdolności kredytowej czy twardych zabezpieczeń - decydującą kwestią jest rozproszony portfel odbiorców oraz rzetelni kontrahenci.

Kolejnym przykładem MŚP jest Eko-Drew. Firma działa w branży przetwórstwa drewna - dystrybuuje artykuły ogrodowe za granicę. Jednak współpraca z klientem z Francji stanęła pod znakiem zapytania, kiedy okazało się, że kraj ten ma zupełnie inne zwyczaje płatnicze - m.in. niekorzystna okazała się polityka dotycząca długich terminów płatności sięgających nawet 120 dni! Niestety w przypadku francuskich firm ten aspekt nie podlega dyskusji i może być przyczyną zerwania współpracy. Dzięki współpracy z Bibby Financial Services przedsiębiorstwo Eko-Drew zapłatę za usługę otrzymuje tego samego dnia, którego zostanie potwierdzona faktura.